OPERATIVNI SISTEMI
Operativni sistemi su softver koji ima za cilj operativno upravljanje resursima računarskog sistema (operativnog sistema).
DOS.
Mac OS.
Windows.
Unix.
Linux.
OS2.
Mac OS X.
Ubuntu.
ŠTA JE OPERATIVNI SISTEM?
U računarskoj nauci, operativni sistem (obično skraćen terminima SO ili OS, od engleskog operativnog sistema, izgovara se operèiting Sìstem) je osnovni softver koji se koristi za upravljanje hardverskim i softverskim resursima računara. Drugim rečima, operativni sistem je najvažniji softver računara koji vam omogućava da komunicirate sa njim, a da ne znate kako da govorite jezik računara. Stoga, smješten na pola puta između hardvera i preostalog aplikativnog softvera računara, operativni sistem predstavlja temeljni element bez kojeg bi bilo koji postojeći računar postao neupotrebljiv.
Lokacija operativnog sistema.
ZA ČEMU SE KORISTI OPERATIVNI SISTEM?
Kao što je već pomenuto, operativni sistem upravlja svim hardverskim i softverskim resursima računara. U stvari, gotovo uvijek na PC-u postoji nekoliko programa koji rade u isto vrijeme (u žargonu se nazivaju procesi) i svi oni moraju imati pristup procesoru, centralnoj memoriji i masovnoj memoriji koji čine PC na dužnosti. Zadatak operativnog sistema je stoga da koordinira neophodne resurse, kontroliše i upravlja i hardverom i softverom, omogućavajući tako onima koji koriste računar da dobiju ono što im je potrebno.
GDJE JE INSTALIRAN OPERATIVNI SISTEM RAČUNARA?
Operativni sistem je instaliran u masovnu memoriju računara (to jest, obično na HDD ili SSD) spreman da ga BIOS učita u glavnu memoriju kada se računar pokrene. Za one kojima je to potrebno, dva operativna sistema (u dual boot-u, izgovara se dual but) ili više operativnih sistema (u multiboot-u, izgovara se manybùt) i dalje mogu biti instalirana istovremeno na istom računaru kako bi odabrali koji će operativni sistem učitati na PC startup.
KOJI SU NAJPOPULARNIJI OPERATIVNI SISTEMI?
Operativni sistemi su obično unapred instalirani na računarima koji su na tržištu, čime se ljudima daje mogućnost da odmah koriste kupljeni računar sa isporučenim operativnim sistemom. Međutim, ako neko želi, moguće je ažurirati ili čak promijeniti operativni sistem koji je već prisutan na nečijem računaru.
Danas skoro svi operativni sistemi na tržištu koriste grafički interfejs (takođe poznat kao GUI, izgovara se gnjecav). Grafički interfejs vam omogućava da upravljate računarom preko miša tako da možete kliknuti na ikone, dugmad i menije koji su jasno prikazani na ekranu zahvaljujući kombinaciji grafike i teksta. Međutim, grafički interfejs svakog operativnog sistema se menja iu pogledu vizuelnog izgleda i načina interakcije, tako da ako pređete na drugi operativni sistem, okruženje korišćenja može biti nepoznato, posebno tokom ranih dana. Uprkos tome, moderni operativni sistemi su dizajnirani da budu laki za upotrebu i većina osnovnih principa je ista za sve.
Iako postoji toliko mnogo operativnih sistema za računare, u suštini najčešće se koriste samo tri, a to su Microsoft Windows (izgovara se màicrosoft uìndovs), macOS (izgovara se mèch ou es) i Linux (izgovara se linucs).
MICROSOFT WINDOWS
Microsoft je stvorio Windows operativni sistem sredinom 1980-ih. Bilo je mnogo verzija Windows-a, ali najnovije su Windows 10 (izdan 2015.), Windows 8 (izdat 2012.), Windows 7 (izdat 2009.) i Windows Vista (izdat 2007.). Windows je već instaliran na većini novih računara, desktopa i laptopa, što ga čini najpopularnijim operativnim sistemom na svetu.
MACOS
macOS je linija operativnih sistema koju je kreirao Apple (izgovara se àppol, čak i ako se na italijanskom izgovara èppol) koji je unaprijed instaliran na svim računarima Macintosh (izgovara se mèchintosh), obično skraćeno od Mac (izgovara se mèch). Neke od najpopularnijih verzija macOS-a su 10.14 (izdata 2018.), 10.13 (izdata 2017.) i 10.12 (izdata 2016.). Prema sajtu StatCounter Global Stats , koji analizira promet na Web (izgovara se ueb), korisnici macOS-a predstavljaju manje od 10% operativnih sistema na globalnom nivou, što je mnogo manji procenat od korisnika koji koriste Windows (koji prema istom sajtu iznosi preko 80%). Jedan od razloga za ovu razliku je taj što su Apple računari obično skuplji od drugih. Međutim, mnogi ljudi radije koriste isti macOS umjesto Windowsa jednostavno zato što im je macOS ugodniji.
LINUX
Linux je porodica operativnih sistema open source (izgovara se open sòurs), što znači da ih može modificirati i/ili distribuirati svako ko ima vještine za to. Ova mogućnost se ne dešava umjesto a vlasnički softver , kao što je Windows, koji stoga može modificirati samo kompanija koja ga posjeduje. Prednosti Linux operativnog sistema su da je potpuno besplatan i da ih ima mnogo distribucije , tj. verzije, koje možete izabrati. Prema veb stranici StatCounter Global Stats, korisnici Linuxa predstavljaju manje od 2% operativnih sistema na globalnom nivou. Međutim, većina server postojeća pokreće Linux distribuciju jer ova potonja omogućava relativno lako prilagođavanje operativnog sistema.
OPERATIVNI SISTEMI ZA MOBILNE UREĐAJE
Operativni sistemi o kojima smo do sada govorili su dizajnirani da rade isključivo na desktop i notebook računarima. Mobilni uređaji kao što su mobilni telefoni, pametni telefoni, tableti i MP3 plejeri se razlikuju od desktop računara i notebook računara, tako da moraju da pokreću operativne sisteme dizajnirane posebno za te uređaje. Među najpopularnijim operativnim sistemima za mobilne uređaje (koji se nazivaju i mobilni OS, izgovara se mobàil ou es) su iOS (izgovara se ai ili es), iPadOS (izgovara se aipàd ili es) i Android. Mobilni operativni sistemi generalno nisu tako sveobuhvatni kao oni napravljeni za tradicionalne računare, niti su sposobni za pokretanje istih aplikacija dizajniranih za obične računare. Uprkos tome, sa operativnim sistemom za mobilne uređaje i dalje je moguće raditi sve bitne stvari koje se mogu raditi sa bilo kojim računarom, kao što su gledanje filmova, surfanje internetom, upravljanje e-poštom, igranje video igrica, pisanje dokumenata, čitanje neke knjige, slušanje muzike i slično.
U ovom trenutku, dakle, trebali ste konačno shvatiti šta je operativni sistem.
